Vremeplov - 26.septembar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan se dogodilo, pored ostalog:

1355. Datiran prvi dokument u kom se pominje pleme Nikšići. Riječ je o dubrovačkom dokumentu u kom se pominje nekoliko lica među kojima i Vitoje Nikšić iz Onogošta.

1908. Novoizgrađenom prugom Bar-Virpazar prošla je prva lokomotiva. Prugu uskog kolosijeka dužine 46 kilometra gradila je italijanska kompanija Antivari.

1958. Izvršno vijeće Narodne skupštine Crne Gore donijelo je odluku o premještanju Istorijskog instituta Crne Gore sa Cetinja u Titograd.

2006. Dosljedna razrada koncepta građanske države zasnovane, na jednakim pravima i suverenitetu svih njenih građana, racionalizovan parlamentarni sistem vlasti, crnogorski kao službeni jezik i ravnopravan položaj svih vjerskih zajednica, osnovne su odrednice ekspertskog teksta ustava Crne Gore, koji je Savjet za ustavna pitanja dostavio crnogorskoj skupštini.

2006. Međunarodna organizacija za standardizaciju potvrdila je da su Crnoj Gori odobreni kodovi ME, MNE i numerički kod 499. Ovo su oznake Crne Gore u međunarodnoj komunikaciji.
ME je nacionalni internet domen i zamijeniće dosadašnju oznaku CG.YU. Oznaka na crnogorskim automobilima koji odlaze u inostranstvo biće MNE umjesto SCG.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

1186. Dubrovnik sklopio mir sa srpskim velikim županom Stefanom Nemanjom, koji je u dva navrata pokušao da zauzme taj grad. Sporazum o miru osnov za kasnije ugovore Srbije i Dubrovnika.

1580. Engleski moreplovac i gusar Frensis Drejk uplovio u luku Plimut na završetku putovanja oko svijeta, koje je trajalo 33 mjeseca. Drejk prvi Englez koji je oplovio Zemlju, za šta je od kraljice Elizabete dobio titulu viteza.

1687. U bici s Turcima, topovsko tane mletačke vojske izazvalo eksploziju u kojoj su teško oštećeni Partenon i Propileji na Akropolju, gdje je turska vojska držala skladište municije.

1815. Rusija, Austrija i Pruska formirale Svetu alijansu, koju su kasnije potpisali svi evropski vladari sem britanskog regenta, pape i turskog sultana. Cilj saveza bio gušenje revolucionarnih pokreta u Evropi poslije Francuske revolucije i Napoleonovih ratova.

1826. Rođen je pisac Ljubomir Nenadović, član Srpske kraljevske akademije, jedan od prvih srpskih književnika u 19. vijeku sa širokim evropskim obrazovanjem, čiji su Putopisi znatno prevladali literaturu tog vremena. Od Dositeja Obradovića prihvatio je kult nauke i razuma, a od romantičara vjeru u ljudski progres. Djela: putopisi : „Pisma iz Italije" , „Pisma iz Njemačke", „Pisma iz Švajcarske", „O Crnogorcima".

1849. Rođen ruski fiziolog Ivan Petrovič Pavlov, osnivač Instituta za eksperimentalnu medicinu, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1904. Na osnovu eksperimenata na psima postavio teoriju uslovnog refleksa, značajni i njegovi radovi o inervaciji srca i funkciji jetre.

1889. Rodjen njemački filozof Martin Hajdeger, istaknuti predstavnik egzistencijalizma. Umro maja 1976. godine.

1893. Rođen je srpski pisac Miloš Crnjanski, izuzetan stilista, vjerojatno najveći "mađioničar riječi" u srpskoj literaturi. Studirao je istoriju umjetnosti u Beču, a diplomirao na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Radio je kao profesor i novinar, a od 1928. bio je u diplomatskoj službi, u kojoj ga je u Rimu zatekao Drugi svjetski rat, odakle je otišao u London. Iz emigracije se vratio u domovinu 1965.

1898. Rođen je Džordž Geršvin, američki kompozitor. Stvarao je u stilu simfonijskog džeza. Komponovao je opere, simfonijske poeme, koncerte za klavir i orkestar, muzičke komedije... Mnoge njegove kompozicije poslužile su za koreografisanje u filmsku muziku. Djela: opera: „Porgi i Bes", simfonijska poema „Amerikanac u Parizu", „Rapsodija u plavom"...

1902. Rođen hrvatski slikar i likovni kritičar Mihailo Petrov, jedan od vodećih učesnika u velikom preobražaju umjetnosti u Jugoslaviji između dva svjetska rata. Bio je profesor Akademije primenjenih umjetnosti u Beogradu. Ilustrovao je mnogobrojne knjige.

1907. Novi Zeland, kolonija Velike Britanije, postao dominion u okviru Britanskog Komonvelta.

1918. Saveznici u I svjetskom ratu počeli opštu ofanzivu koja je početkom oktobra dovela do sloma Centralnih sila i završetka rata.

1945. U Njujorku umro mađarski kompozitor i pijanista Bela Bartok. Njegovo djelo otvorilo nove pravce razvoja mađarske muzike. U svjetskim razmjerama jedan od začetnika "nove muzike" XX vijeka.

1960. Kubanski predsjednik Fidel Kastro održao je najduži govor u istoriji UN. Govor je trajao čak 4 sata i 29 minuta.

1960. Održan prvi TV duel predsjedničkih kandidata. U okviru kampanje za predsjednika SAD, na nacionalnoj televiziji suočili se potpredsjednik Ričard Nikson i senator Džon Kenedi.

1969. U Boliviji, vojna hunta pod vođstvom generala Alfreda Ovanda Kandije oborila predsjednika Silesa Salinasa.

1980. U Minhenu, na festivalu piva, u eksploziji podmetnute bombe poginulo 13, povređeno više od 200 osoba.

1984. Velika Britanija i Kina se sporazumjeli o vraćanju Hongkonga 1997. pod suverenitet Kine. Hongkong pripao Britancima na osnovu mirovnog ugovora u Nankingu 1842, poslije Opijumskog rata.

1988. Kanadskom atletičaru Benu Džonsonu oduzeta je zlatna medalja na 100 metara zbog pozitivnog rezultata testa na doping.

1989. Vijetnam povukao trupe iz Kambodže, koje su u toj zemlji bile od kraja 1978, ostavivši snage vlade Hun Sena da se same bore protiv maoističke gerilske organizacije Crveni Kmeri.

1990. U Rimu u 83. godini umro italijanski književnik Alberto Moravija, jedna od najzanačajnijih ličnosti italijanske književnosti XX vijeka.

1994. Alžirske snage bezbjednosti ubile šefa GIA, najjače islamske terorističke organizacije, Šerifa Guzmija, poznatog kao Abu Abdala.

1995. Počelo suđenje bivšem premijeru Italije Đuliju Andreotiju, pod optužbom da je imao bliske veze s mafijom. Andreoti sedam puta biran za premijera Italije, bio jedan od simbola poslijeratne Italije.

1997. Italijanski sud osudio mafijaškog bosa Salvatorea Rina i 23 njegova najbliža saradnika na doživotni zatvor zbog ubistva sudije Đovanija Falkonea 1992.

1997. U zemljotresu u centralnoj Italiji 11 ljudi izgubilo život, teško oštećena srednjevjekovna bazilika Svetog Franje Asiškog u Asiziju.

2000. Grčki feribot Ekspres samina naletio na podvodni greben kod ostrva Paros i potonuo za 20 minuta. U udesu broda koji je prevozio preko 500 putnika, život izgubile 72 osobe.

2001. Belgija Međunarodnom sudu za Ruandu predala bivšeg ministra Ruande za finansije Emanuela Ndindabahizija, optuženog za umiješanost u genocid.

2002. U nesreći senegalskog feribota u vodama Gambije, u Atlanskom okeanu, utopile se 1.034, osobe, preživele njih 64.

2003. Poslije 11 godina prekida, zbog izbijanja rata u SFRJ, avion srpske aviokompanije Jat ervejz sletio na sarajevski aerodrom, ponovo uspostavljena direktna avionska linija Beograd-Sarajevo.