Vremeplov - 22.septembar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan se dogodilo, pored ostalog:

1495. U najstarijoj štampariji na Balkanu - Štampariji Đurđe Crnojević na Obodu, završeno štampanje Psaltira s posljedovanjem, treće po redu cetinjske inkunabule od kojih je sačuvano nekoliko primjeraka. Sve knjige u Crnojevića štampariji radio je jeromonah Makarije, Crnogorac koji je po odlasku iz Crne Gore u Trgovištu osnovao prvu vlašku štampariju koja je radila od 1507. do 1512. godine.

1946. U Gornjoj Lastvi, tivatska opština, rođen Božo Nikolić. Bio poslanik Hrvatske građanske inicijative u Skupštini Crne Gore. Kapetan duge plovidbe, jedan je od osnivača HGI.

2006. Generalna skupština Međunarodnog komiteta Crvenog krsta, u Ženevi, potvrdila kontinuitet 131-godišnjeg postojanja i djelovanja organizacije Crvenog krsta Crne Gore, kao nezavisnog nacionalnog društva u suverenoj državi Crnoj Gori.
Naime, Crnogorski Crveni krst međunarodno je priznat kao punopravan 22. član Međunarodnog pokreta daleke 1875. godine, kao prva organizacija Crvenog krsta na Balkanu. U tadašnjim društvenim uslovima, organizacija Crvenog krsta osnovana je iz potreba da se zbrine izbjegla nejač iz susjedne Hercegovine, u kojoj je izbio hercegovački ustanak, a međunarodno priznanje je uslijedilo nakon što je Knjaževina Crna Gora, 29. novembra 1875. godine, ratifikovala Ženevsku konvenciju o ranjenicama.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

1241. Ubijen je Sturulson Snori, najznačajniji pisac stare islandske književnosti, autor djela "Snorra Edda" koje sadrži legende iz drevne sjevernjačke mitologije i "Orbis terrarum", sage o norveškim mitskim počecima. Smatra se da je ubistvo naručio norveški kralj Hakon VI iz političkih razloga.

1499. Mirom u Bazelu okončan je Švapski rat između Švajcarske lige i njemačkog kralja Maksimilijana I, a Švajcarska je stekla nezavisnost.

1735. Robert Volpol postao je prvi britanski premijer koji se uselio u rezidenciju u Dauning stritu broj 10 u Londonu.

1789. Rusko-austrijske snage pod komandom ruskog vojskovođe Aleksandra Suvorova nanijele su težak poraz Turcima u bici kod Rimnika.

1791. Rođen je engleski fizičar i hemičar Majkl Faradej, koji je 1831. otkrio zakon elektromagnetske indukcije, a 1833. dva osnovna zakona elektrolize.

1792. Dan poslije obaranja monarhije Francuska je proglašena republikom i na snagu je stupio novi kalendar, kojim je za početak računanja nove ere uzet jesenji ekvinocij - 23. septembar 1792.

1862. Oto fon Bizmark postao je pruski kancelar. Pod geslom "krv i gvožđe" ujedinio je 25 njemačkih država u Njemačko carstvo, osnovano 1871. sa Vilhelmom I Hoencolernom kao carem.

1862. Predsjednik SAD Abraham Linkoln objavio je dekret prema kojem svi američki robovi postaju slobodni građani od 1. januara 1863.

1885. Rođen je američki filmski režiser i glumac austrijskog porekla Erih fon Štrohajm, jedan od najvećih režisera nijemog filma ("Kraljica Keli", "Velika iluzija", "Nestali iz Sent-Ažila", "Bulevar sumraka").

1918. Rođen je meksički violinista porijeklom poljski Jevrejin Henrik Šering, jedan od najvećih majstora violine 20. vijeka. Emigrirao je kada je nacistička Njemačka 1939. napala Poljsku i do 1945. u Londonu je bio oficir za vezu poljske izbjegličke vlade i prevodilac premijera, generala Vladislava Sikorskog. Od 1945. je profesor na Muzičkom fakultetu u Meksiku.

1923. U Ljubljani je održana skupština feminističkih društava Kraljevine Jugoslavije na kojoj je osnovana Feministička alijansa (kasnije Alijansa ženskih pokreta Jugoslavije).

1934. U eksploziji u rudniku Gresford u Velsu poginulo je više od 260 rudara.

1940. Japanske trupe ušle su, u Drugom svjetskom ratu, u Francusku Indokinu.

1949. Vlade SAD, Velike Britanije i Kanade saopštile su da je SSSR izveo prvu eksploziju atomske bombe 29. avgusta 1949.

1955. U Velikoj Britaniji počela je da radi komercijalna televizija. Prvi plaćeni oglas bila je reklama za pastu za zube.

1960. Proglašena je nezavisnost afričke države Mali (bivši Francuski Sudan) sa predsjednikom Modibom Keitom.

1974. U uraganu u centralnoameričkoj državi Honduras poginulo je oko 5.000 ljudi.

1980. Kopnene snage Iraka ušle su u Iran sa namjerom da preuzmu kontrolu nad Šat-el-Arabom, čime je iračko-iranski sukob prerastao u pravi rat, koji je trajao narednih osam godina.

1985. Francuski premijer Loran Fabiis priznao je da su francuski tajni agenti, na osnovu naređenja vlade, potopili u Novom Zelandu brod organizacije "Grinpis", "Dugin ratnik". "Grinpis" je vodio kampanju protiv francuskih nuklearnih proba.

1989. U 101. godini umro je američki pjevač Irvin Berlin, autor više od 1.000 šlagera. Njegova pjesma "White Christmas" iz filma "Holiday Inn" (1942) ubraja se i danas u bestselere američkog muzičkog tržišta.

1992. SAD su uputile zahtjev generalnom sekretaru UN da se formira komisija za ispitivanje ratnih zločina u Jugoslaviji. U priloženom izvještaju, rukovodstva Srbije i Jugoslovenske narodne armije, kao i srpske oružane snage u Hrvatskoj i BiH, optuženi su za teške zločine počinjene tokom 15 mjeseci rata u bivšoj Jugoslaviji.

1993. U jeku jedne od najvećih inflacija zabilježenih u svijetu, SR Jugoslavija je donijela zakon o denominaciji nacionalne valute, prema kojem je od 1. oktobra milion dinara vrijedjelo jedan dinar.

1998. Na planini Ćićevici obnovljene su borbe između srpskih snaga bezbjednosti i kosovskih Albanaca, a ministar pravde u Vladi Srbije Dragoljub Janković saopštio je da su protiv 178 kosovskih Albanaca podignute optužnice zbog terorizma, da je pod istragom 927, a u pritvoru 538 Albanaca sa Kosova.

2000. Apelacioni sud u Londonu donio je odluku o razdvajanju djevojčica, sijamskih bliznakinja, uprkos protivljenu njihovih roditelja, katolika, čija religija ne dozvoljava ovakve rizične operativne zahvate.

2001. Umro je Isak Štern (81), jedan od najvećih violinista dvadesetog vijeka. Poznat je i po tome što je spasao Karnegi Hol od propasti 60-tih godina prošlog vijeka.

2001. SAD su ukinule sankcije Indiji i Pakistanu, uvedene 1998, kada su te dvije zemlje izvršile nuklearne probe.