Vremeplov - 22.novembar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji datum se, pored ostalog, dogodilo:

1944. Ponovo je otvoren Zetski dom na Cetinju. U njemu je počelo da radi Narodno pozorište Crne Gore, koje je 1955. godine preseljeno u Titograd, kada je preimenovano u Crnogorsko narodno pozorište.

1944. Budva je odnijela konačnu pobjedu u borbi protiv fašizma. Budva se smatra jednim od najstarijih naselja na Jadranu. Legenda, koja svoju potvrdu ima u mnogim grčkim mitovima, kaže da je Budvu osnovao Kadmo, sin feničanskog kralja Agenona. Po predanju Budva je i dobila ime po volovima koji su doveli Kadma i Harmoniju u ove krajeve (grčki: bous - vo). Po svom urbanističkom sklopu, Budva je pripadala tipu "polismatona" koji je u osnovi sadržao sve odlike grčkog urbanizma s glavnom podužom ulicom koja je više sa strane, a ne sredinom grada vodila do glavnog gradskog trga, što je zadržano do danas. Međutim, današnji izgled grada sa zidinama, kao bitnim fortifikacionim sistemom, u većem dijelu se vezuje za srednjevjekovnu epohu, mada je i u toku kasnijih vremena, krupno razaran i obnavljan, posebno poslije snažnog zemljotresa 1667. godine. Kao što ukazuju antički istorijski izvori, pisani spomenici i bogatstvo arheološkog materijala, Budva predstavlja i jedan od najstarijih urbanih centara na Jadranu, star preko 2.500 godina. Mnoštvo spomeničkog nasljeđa Antike i Srednjeg vijeka upućuju na kontinuiran i aktivan život ovog drevnog grada. Iliri, odnosno ilirsko pleme Enhelejci, smatraju se najstarijim autohtonim stanovništvom Budve.
Usponi velikih mediteranskih kultura obilježili su duh ovog grada, koji se osjeća i danas, kada je Budva izrasla u jedinstveni turistički biser ovog dijela Jadrana. Kao turistička destinacija ovaj grad je poznat odavno - prvi turisti ovdje su stigli još 1923. godine, a danas Budvu često nazivaju i "metropolom turizma" jer je najposjećenija destinacija u Crnoj Gori i jedna od najposjećenijih na Jadranu.

2005. Vozači automobila u Crnoj Gori će morati da voze sa upaljenim oborenim svjetlima tokom dana, bez zatamnjenih stakala , a za saobraćajne prekršaje dobijaće kaznene bodove. Ovo je propisano Zakonom o bezbjednosti saobraćaja na putevima, koji je usvojila crnogorska Skupština. Ovim zakonom promijenjen je sistem naplate kazni, odnosno policijski službenik daje prekršiocu uplatnicu sa brojem žiro -računa na koji treba da uplati određeni iznos. Ako to ne uradi u narednih sedam dana, dobiće dva kaznena boda, a iznos kazne biće dvostruko veći.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

1497. Tražeći morski put u Indiju, Portugalac Vasko da Gama postao je prvi moreplovac koji je oplovio Rt Dobre Nade, na krajnjem jugu Afrike.

1699. Danska, Rusija, Saska i Poljska, nakon pobjede nad švedskom vojskom, potpisale su sporazum o podjeli Kraljevine Švedske.

1819. Rođena je engleska književnica Meri En Evans, poznata kao Džordž Eliot, jedan od utemeljivača engleskog psihološko-socijalnog romana ("Sajlas Marner", "Mlin na Flosi").

1842. Na planini Sent Helen u američkoj državi Vašington izbila je prva vulkanska erupcija u Americi čiji je datum izbijanja zabiljeležen.

1869. U Parizu je rođen Andre Žid, jedna od najkontroverznijih i najuticajnijih ličnosti francuske književnosti 20. vijeka. Romanopisac, esejist, kritičar dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1947. ("Kovači lažnog novca", "Podrumi Vatikana", "Pastoralna simfonija").

1913. Rođen je Edvard Bendžamin Britn, jedan od najznačajnijih engleskih kompozitora 20. vijeka. Sa operskim pjevačem Piterom Pirsom osnovao je 1948. Aldeburški muzički festival ("Piter Grajms", "Otmica Lukrecije", "Ratni rekvijem", "Proljećna simfonija").

1916. Umro američki pisac Džek London, jedan od najčitanijih autora u prvoj polovini 20. vijeka ("Zov divljine", "Bijeli očnjak", "Mjesečeva dolina", "Ljudi s dna") .

1922. U Egiptu je istraživač arheolog Hauard Karter, uz pomoć Lorda Karnarvona, otvorio grobnicu egipatskog faraona Tutankamona.

1943. U Libanu je proglašena nezavisnost, čime je ukinut mandat koji je nad ovom državom imala Francuska od 1. jula 1920. Arapske zemlje, Velika Britanija i SAD su odmah priznali nezavisnost Libana, a francuske trupe su sporazumno napustile zemlju 1946.

1943. Rođena Bili Džin King, američka teniserka, višestruka pobjednica turnira u Vimbldonu i drugih velikih takmičenja.

1963. U Dalasu, Teksas, ubijen je predsjednik SAD Džon Ficdžerald Kenedi. Za izvršenje atentata osumnjičen je Li Harvi Osvald, kojeg je dva dana kasnije u policijskoj stanici ubio Džek Rubi. Kenedijev zamjenik, Lindon Džonson je položio zakletvu kao 35. predsjednik SAD neposredno poslije atentata.

1965. U Las Vegasu, Kasijus Klej je pobijedio izazivača Flojda Patersona i odbranio titulu svjetskog šampiona u boksu u teškoj kategoriji.

1967. Rođen Boris Beker, njemački teniser.

1968. Grupa Bitlsi objavila svoj novi LP album, pod nazivom 'The Beatles', koji je takođe poznat pod drugim imenom 'Bijeli album' (The White Album).

1972. Predsjednik SAD Ričard Nikson ukinuo je, nakon 22 godine, zabranu putovanja američkih brodova i aviona u Kinu.

1974. Generalna skupština UN dala je status posmatrača Palestinskoj oslobodilačkoj organizaciji.

1975. Huan Karlos postao kralj Španije, dva dana poslije smrti diktatora Fransiska Franka. Posljednji španski monarh bio je Alfonso XIII koji je 1931. pobjegao iz zemlje.

1977. Britanska aviokompanija Britiš Ervejz je uvela supersonični anglo-francuski putnički avion Konkord u redovni saobraćaj, na letu od Londona do Njujorka. Konkord je letio dva puta brže od brzine zvuka i skratio putovanje između ova dva grada na samo 2 sata. Uprava grada Njujorka je zabranila slijetanje ovog aviona zbog jačine buke koju taj avion proizvodi. Redovni letovi su ponovo uspostavljeni nakon dvije godine pravnih rasprava.

1980. Umrla je, u 88. godini života, holivudska filmska zvezda Me Vest. Rodjena 17. avgusta 1893. godine u Bruklinu (Njujork), počela je sa 12 godina u vodviljima u njujorškim pozorištima, da bi kasnije prešla u Holivud i postala jedna od 'kraljica pokretnih slika'. Bila je proslavljena kao seks simbol svoga vremena, često cenzurisana, jedna od najkontraverznijih filsmkih zvijezda.

1990. Prva žena premijer u istoriji Velike Britanije, Margaret Tačer, je zbog neslaganja u njenoj Konzervativnoj stranci podnijela ostavku poslije 11,5 godina provedenih na mjestu premijera.

1992. Pomorsko-vazduhoplovne snage NATO-a i Zapadnoevropske unije započele su kontrolu brodova u međunarodnim vodama Jadranskog mora u cilju onemogućavanja snabdijevanja SR Jugoslavije naftom i drugim strateškim materijalima.

1995. Nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma kojim je okončan bosanski rat, Savjet bezbjednosti UN suspendovao je ekonomske sankcije SR Jugoslaviji i počeo skidanje embarga na oružje državama nastalim od bivše Jugoslavije. SR Jugoslavija je bila pod ekonomskom blokadom 1.253 dana (od 31. maja 1992).

2000. Umro je u Pragu, u 78. godini, Emil Zatopek, legendarni češki trkač i jedini atletičar koji je osvojio tri zlatne medalje u trkama na duge staze na jednoj Olimpijadi. Prvo olimpijsko zlato osvojio je u Londonu 1948, a tri olimpijske zlatne medalje u Helsinkiju 1952. Zatopek je 1. decembra proglašen za češkog sportistu stoljeća.

2001. Turski parlament odobrio je reviziju 75 godina starog građanskog zakona, pred kojim bi, za razliku od postojećeg, žene i muškarci bili jednaki.

2004. U glavnom gradu Ukrajine, Kijevu, je počela 'Narandžasta revolucija', protest stanovništva protiv korupcije i krađe izbornih glasova. Pokret je doveo do predsjedničkih izbora i smjene komunističke vlasti.

2006. Aleksandar Litvinjenko, bivši agent KGB i oštar kritičar ruskog predsjednika Vladimira Putina, umro je u Londonu od posljedica trovanja radioaktivnom supstancom.

2007. Umro je francuski koreograf Moris Bežar, jedan od osnivača medernog plesa. Među njegovim koreografijama su "Bolero", Betovenova "Deveta simfonija", "Romeo i Julija", "Malro".