Vremeplov - 1.oktobar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan dogodilo se, pored ostalog, sljedeće:

1857. U Vasojevićima je buknuo ustanak protiv turske vlasti. Velike sile su pokušale da posreduju ne bi li suzbile krvoproliće, ali su borbe uzimale maha i osvojene su neke teritorije prema Podgorici, pa je već krajem mjeseca na Cetinju došlo do susreta knjaza Danila i konzula velikih sila. Bilo je to svojevrsno priznanje statusa Crne Gore i njene politike, istovremeno i prilika da se velike sile upoznaju sa potezima crnogorske vlasti prema pograničnim teritorijama, kao i dokaz da tamošnje stanovništvo za gospodara priznaje samo crnogorskog knjaza Danila.

1900. U Nikšiću su obavljene prve operacije na oku, kao i još nekoliko hirurških intervencija iz oblasti interne medicine. Operacije je obavio dr Božidar Perazić za vrijeme gostovanja na dvoru Kralja Nikole u Nikšiću.

1955. Počeo je da radi hotel Onogošt, tada jedini hotel u Nikšiću i jedini hotel "A" kategorije u Crnoj Gori.

1972. U Opatiji je umro Radovan Lalić, pisac, univerzitetski profesor i kulturni radnik. Rođen je u Cecunu 1908. godine, školovao se u Titogradu i Prizrenu, u Beogradu je završio književnost, a u Pragu slavistiku. Bio je šef Slavističke katedre na Filološkom fakultetu u Beogradu i redovni profesor ruskog jezika, počasni doktor Beogradskog univerziteta. Jedan je od osnivača Naučnog društva Crne Gore, urednik i saradnik više stručnih i naučnih listova i časopisa, član Redakcije istorije Crne Gore i Redakcije za izdanje cjelokupnih djela Petra drugog Petrovića Njegoša.

2008. U Beogradu počeli pregovori o regulisanju pitanja dvojnog državljanstva između Crne Gore i Srbije.

2008. Dekan Arhitektonskog fakulteta doc. dr Goran Radović uručio je 25 diploma prvoj generaciji arhitekata koji su studije završili u Crnoj Gori. Četvoro najboljih sa prosjekom iznad devetke - Iva Petković, Jelena Bajić, Ivana Babić i Andrej Mitrović - dobili su od Fakulteta i novčane nagrade. Svečanost povodom promocije inženjera arhitekture upriličena je na Dan Arhitektonskog fakulteta, a među gostima bili su rektor Univerziteta Crne Gore prof. dr Predrag Miranović, dekani fakulteta, profesori, studenti, roditelji... Na isti datum, dvije godine ranije, osnovan Arhitektonski fakultet.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

331.pne. Aleksandar Veliki pobijedio Persijance kod Gaugamele.

1684. Umro francuski pisac Pjer Kornej, pjesnik moralne veličine i patriotskog i epskog zanosa, jedan od najznačajnijih predstavnika francuske klasične tragedije.

1754. Rođen Pavle I Petrovič Romanov, ruski car (1796-1801), sin i nasljednik Katarine Velike. Iz straha pred prodorom ideja Francuske revolucije, vladavinu je štitio represijom i terorom. Ubijen 1801. u zavjeri dvorskih oficira.

1898. Car Nikolaj II protjerao Jevreje iz najvećih ruskih gradova.

1904. Rođen američki pijanista ruskog porijekla Vladimir Horovic, jedan od najvećih majstora klavira u istoriji muzike.

1910. Japan izvršio aneksiju Koreje i uključio je u Japansko carstvo.

1918. Predvođeni engleskim pukovnikom Tomasom Edvardom Lorensom, poznatim kao Lorens od Arabije, Arapi, uz pomoć Britanaca u Prvom svjetskom ratu preoteli Damask od Turaka.

1924. Rođen 39. predsjednik SAD Džimi Karter.

1928. U SSSR-u proglašena Prva petoljetka, petogodišnji plan razvoja industrije i nastavak kolektivizacije poljoprivrede.

1936. Francisko Franko postao predsjednik nacionalisticke vlade u Španiji.

1938. Njemačka armija ušla u Čehoslovačku i okupirala Sudete nakon Minhenskog sporazuma Njemačke sa Velikom Britanijom i Francuskom.

1946. Međunarodni vojni sud u Nirnbergu proglasio krivim 22 lidera nacističke Njemačke za ratne zločine počinjene u Drugom svjetskom ratu. Na smrt osuđeno njih 12, trojica su dobili doživotni zatvor, a ostali zatvorske kazne od 10 do 20 godina.

1949. U Pekingu proglašena Narodna Republika Kina na čelu sa Mao Cedungom. Za prvog premijera i ministra spoljnih poslova postavljen Ču Enlaj.

1960. Kipar stekao nezavisnost

1979. Zona Panamskog kanala poslije 70 godina kontrole SAD, formalno predata na upravu Panami.

1982. Lider Hrišćansko-demokratske unije Helmut Kol postao šesti kancelar Zapadne Njemačke, naslijedivši socijaldemokratu Helmuta Šmita.

1988. Umro filmski glumac Pavle Vujisić, koji se proslavio u mnogobrojnim filmovima i televizijskim serijama ("Šešir gospodina Vujića", "Ko to tamo peva", "Maratonci trče počasni krug" "Parče plavog neba").

1988. Mihail Sergejevič Gorbačov postao predsjednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta SSSR umjesto Andreja Gromika, koji je prethodnog dana penzionisan. Tvorac političkih i privrednih reformi, Gorbačov bio i posljednji lider Sovjetskog Saveza.

1989. Danska, kao prva zemlja u svijetu, dozvolila brak homoseksualaca.

1991. U ranim jutarnjim satima, pripadnici JNA, potpomognuti rezervistima iz Crne Gore i istočne Hercegovine napali su Dubrovnik, Konavle, Župu i Rijeku Dubrovačku s kopna, mora i iz vazduha. Dubrovnik je ostao u potpunoj kopnenoj i pomorskoj blokadi i gotovo puna tri mjeseca bio bez vode, struje i telefonskih veza. Tokom opsade, sam grad je gađan sa više hiljada projektila, pri čemu je poginulo 300 branilaca i civila. Teško je oštećeno istorijsko jezgro, a na širem dubrovačkom području spaljeno je i opljačkano 7757 kuća. Više stotina ljudi je ranjeno, 33 hiljade ljudi moralo je napustiti svoje domove, a u srpske i crnogorske logore u Bileći i Morinju odvedeno je 336 osoba.

1996. Savjet bezbjednosti UN ukinuo ekonomske sankcije SRJ uvedene u maju 1992. zbog njene umiješanosti u rat u Bosni.

1997.Policija grubom silom rasturila mirne demonstracije albanskih studenata u Prištini i još pet gradova na Kosovu. Studenti su zahtijevali povratak u univerzitetske ustanove i nastavu na albanskom jeziku.

1999. U Beogradu, u 78. godini, umro doajen jugoslovenske operske scene, prvak Opere beogradskog Narodnog pozorišta Miroslav Čangalović.

1999. Ruske snage ušle u Čečeniju nakon što su tokom avgusta i septembra potukle čečenske islamiste na teritoriji Dagestana.

2000. Širom Srbije nastavljeni protesti građana zbog nepriznavanja pobjede kandidata Demokratske opozicije Srbije Vojislava Koštunice na predsjedničkim izborima u SRJ.

2003. Na parlamentarnim izborima u Ruandi pobijedila partija Patriotski front Ruande, predsjednika Pola Kagame. Prvi višestranački izbori u Ugandi od 1962, kada je zemlja prestala da bude belgijska kolonija.