Vremeplov - 5.oktobar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan dogodilo se, pored ostalog, sljedeće:

1658. Mletačka vlada je naredila da crnogorski iseljenici u Peroju u Istri, koji nijesu imali svoju crkvu, budu potčinjeni upravi grčkog paroha u Puli. Grci sa Kipra u Pulu su doselili nekoliko godina prije Crnogoraca i sagradili crkvu, ali i pored zabrane njihovi svještenici su tajno dolazilu u Peroj i vršili obred sve do 1876. god. kada su Mletačke vlasti to strogo zabranile.

1866. Na Cetinju je sklopljen ugovor o savezu Crne Gore i Srbije. U ime knjaza Nikole potpisao ga je njegov tast vojvoda Petar Vukotić, a u ime srbijanskog kneza Mihaila Miloje Lešjanin. Cilj tajnog ugovora bio je "da u iskrenom sporazumijevanju rade na oslobođenju i ujedinjenju svoga naroda i da urede sva pitanja koja s tim u vezi stoje". Knjaz Nikola se obavezao i da u slučaju uspješnog rata Crnu Goru prisajedini Srbiji i da prizna kneza Mihaila za vladara ujedinjene države. Za uzvrat, u novoj državi knez Mihailo je trebalo da mu garantuje titulu kneza i "materijalno i moralno sjajno položenije Crne Gore". Ugovor nikad nije zaživio.

2006. Otvorena ambasada SAD-a u Crnoj Gori. Sjedinjene Američke Države su spremne da pomognu Crnoj Gori na njenom putu evropskih i evroatlantskih integracija, rekla je zamjenica pomoćnika američkog državnog sekretara za evropske poslove Rozmari Dikarlo, koja je u Podgorici svečano otvorila američku ambasadu u Crnoj Gori. Ona je podsjetila da ovo nije prva diplomatska misija SAD-a u Crnoj Gori i da je ta zemlja prije ravno 101. godinu otvorila diplomatsku misiju na Cetinju.

2007. Otvoren Zajednički aplikacioni centar, kao veliki korak Crne Gore ka EU i simbol ujedinjene Evrope u Podgorici, poručili evropski zvaničnici. Državljani Crne Gore ubuduće će zahtjeve za izdavanje vize, koja će im omogućiti kretanje u prostoru Šengen zone, podnositi Zajedničkom aplikacionom centru, koji je otvoren u prostorijama slovenačke ambasade. Zajednički aplikacioni centar, u kojem su učesnici Slovenija, Austrija, Mađarska i Poljska, instrument je koji će Crnu Goru približiti EU, kazao je Franko Fratini, potpredsjednik Evropske komisije, pozivajući ostale zemlje EU da se pridruže otvaranju zajedničkih aplikacionih centara.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

1713. Rođen francuski filozof i pisac Deni Didro, predstavnik slobodarskog duha revolucionarne buržoazije XVIII vijeka, jedan od najznačajnijih autora velike francuske "Enciklopedije".

1796. Pod pritiskom Francuske, Španija objavila rat Velikoj Britaniji, koji je završen katastrofalnim porazom francusko-španske flote 1805. u bici kod Trafalgara.

1864. Rođen francuski hemičar i industrijalac Luj Limijer, pionir svjetske kinematografije, koji je s bratom Ogistom izumio postupak snimanja u prirodnim bojama.

1880. Umro francuski kompozitor njemačkog porijekla Žak Ofenbah, koji je izgradio prototip francuske operete i značajno doprinio njenoj popularnosti.

1883. Prvi evropski transkontinentalni ekspresni voz "Orijent-ekspres" krenuo iz Pariza za Istanbul.

1908. Bugarski knez, njemački princ Ferdinand Koburg, proglasio nezavisnost Bugarske od Otomanskog carstva, a sebe carem Ferdinandom I.

1910. Portugalija poslije obaranja kralja Manuela II proglašena republikom pod predsjednikom Žoakimom Teofilom Fernandešom Bragom.

1938. Predsjednik Čehoslovačke Eduard Beneš podnio ostavku i otišao u izbjeglištvo pošto je pod pritiskom Velike Britanije i Francuske prihvatio Minhenski sporazum kojim je Sudetska oblast ustupljena Hitlerovoj Njemačkoj.

1940. Rodjena poznata jugoslovenska glumica Milena Dravić.

1954. Velika Britanija, SAD, Jugoslavija i Italija potpisale Londonski sporazum o ukidanju Slobodne zone Trsta i dodjeli zone B i manjeg dijela zone A Jugoslaviji, a većeg dijela zone A s gradom Trstom Italiji.

1964. U Zapadni Berlin kroz tajni tunel ispod Berlinskog zida pobjeglo 57 državljana Istočne Njemačke, što je bilo najveće masovno bjekstvo od izgradnje zida 1961.

1969. BBC emitovao prvu epizodu serije "Leteći cirkus Montija Pajtona", koja je postala kultna emisija širom svijeta.

1983. Lider poljskog pokreta "Solidarnost" Leh Valensa dobio Nobelovu nagradu za mir.

1988. Čileanci se na plebiscitu izjasnili protiv prijedloga da predsjedniku Čilea Augustu Pinočeu bude produžen mandat do 1997.

1989. Nobelova nagrada za mir dodijeljena tibetanskom duhovnom vođi u izbjeglištvu Dalaj lami.

1994. U Švajcarskoj nađena tijela 48 pripadnika sekte "Hram Sunca" koji su izvršili obredno masovno samoubistvo.

1995. Izaslanik SAD za Balkan Ričard Holbruk uspio, poslije dva mjeseca pregovora sa Srbijom i Hrvatskom i liderima zaraćenih strana u Bosni, da postigne sporazum o prekidu vatre, koji je bio uvod u mirovne pregovore u Dejtonu.

2000. Poslije neuspjelih pokušaja policije da suzavcem rastjera na stotine hiljada demonstranata u centru Beograda, koji su protestovali zbog poništavanja predsjedničkih izbora, građani ušli u Saveznu skupštinu, a nešto kasnije i u zgradu Radio-televizije Srbije. Pod pritiskom masa Slobodan Milošević, desetogodišnji neprikosnoveni lider Srbije i na izborima poraženi predsjednik Jugoslavije, sljedećeg dana priznao izborni poraz od kandidata Demokratske opozicije Srbije Vojislava Koštunice.

2001. Umrla Emili Šindler, koja je, sa suprugom Oskarom, pomogla stotinama Jevreja da pobjegnu iz nacističkih koncentracionih logora tokom Drugog svjetskog rata.

2003. Na predsjedničkim izborima u Čečeniji pobijedio proruski kandidat Ahmed Kadirov. U maju 2004. poginuo u eksploziji na stadionu u Groznom, tokom svečanog obilježavanja Dana pobjede nad fašizmom, 9. maja.

2004. Umro Moris Vilkins, britanski naučnik i nobelovac, jedan od tri naučnika koji su otkrili strukturu DNK. Nobelovu nagradu za medicinu dobio 1962, s Fransisom Krikom i Džejmsom Votsonom.

2005. U naletu uragana Sten, koji je izavao blatno klizište u planinskom delu Gvatemale, gdje žive potomci Maja, poginulo je oko 2000 ljudi.