Vremeplov - 27.septembar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan se dogodilo, pored ostalog:

1895. Na Cetinju je, u 30. godini, umro dr Kleant Teodorides, poznati crnogorski ljekar, porijeklom Grk. Njegov otac dr Janko 1876. prebjegao je sa hercegovačkog ratišta u Crnu Goru, i uz pomoć knjaza Nikole, iz Jedrena prebacio svoju porodicu na Cetinje, gdje je on bio upravnik bolnice Danilo Prvi. Kleant se školovao u Kotoru, a Medicinski fakultet završio je u Carigradu. Po završetku studija došao je u bolnicu Danilo Prvi. Bio je začetnik seksologije kod nas, napisao je više članaka iz medicine, zdravstvenog prosvjećivanja naroda, muzičke kritike i sl. Sahranjen je na Cetinju.

1901. Rođen je crnogorski revolucionar Ivan Milutinović, jedan od najistaknutijih vođa Narodnooslobodilačkog rata, narodni heroj, član Vrhovnog štaba i Politbiroa Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije. Bio je jedan od glavnih organizatora ustanka protiv okupatora u Drugom svjetskom ratu, većnik AVNOJ-a i član vlade, odnosno Nacionalnog komiteta. Prebacujući se preko Dunava u tek oslobođeni Beograd, poginuo je u oktobru 1944. pod nerasvetljenim okolnostima.

1976. Na novoj pruzi Beograd-Bar počeo je da saobraća i poslovni voz kapaciteta 360 sjedišta u kolima prvog razreda.

2000. Umro Vidoje Žarković, bivši crnogorski i jugoslovenski političar. Rođen 1927. u Nedajnom pod Durmitorom, a kao 14-godišnjak stupio je u NOR. Poslije rata završio Gimnaziju, vojne škole i Fakultet političkih nauka. Obavljao je odgovorne poslove u Crnoj Gori, bio je predsjednik Izvršnog vijeća, predsjednik Skupštine Crne Gore, potom potpredsjednik Predsjedništva Jugoslavije i jedan od bliskih saradnika Josipa Broza Tita. Zbog sukoba sa velikosrpskim nacionalizmom 1988. bio je izložen ucjenama i diskreditaciji, ali je ostao dosljedan borac za prava Crne Gore i njenog naroda.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

1540. Injasio Lojola osnovao je jezuitski monaški red. Red je imao zadatak da vodi borbu protiv reformacije i svih protivnika katoličke crkve. Imao je čvrstu, gotovo vojničku organizaciju. Papa Pavle III bulom odobrio osnivanje jezuitskog katoličkog reda.

1601. Rođen francuski kralj Luj XIII, jedan od najmoćnijih evropskih monarha. Tokom vladavine zaveo apsolutizam uz pomoć kardinala Rišeljea, ugušio ustanak protestanata i nastavio kolonijalno širenje Francuske. U vrijeme njegove vladavine, 1635, osnovana Francuska akademija.

1825. Prugom Darlington-Stokton, prvom javnom željezničkom prugom na svijetu, u sjeveroistočnoj Engleskoj, krenuo voz s prvom parnom lokomotivom, kojom je upravljao njen konstruktor Džordž Stivenson.

1862. Rođen južnoafrički general i državnik Luj Bota, jedan od vođa Bura u ratu sa Englezima, prvi premijer Južnoafričke Unije. Premijer Transvala od 1907. do 1910, kad su se burske republike Transval, Natal, Oranž i Kejplend udružile u Uniju.

1891. Umro ruski pisac Ivan Aleksandrovič Gončarov, autor romana "Oblomov", u kom je stvoren jedan od najznačajnijih tipova u svjetskoj književnosti. Oblomovština kasnije postala sinonim za parazitizam i apatiju.

1902. Rođen srpski pisac i pozorišni kritičar Milan Dedinac, sljedbenik francuske avangarde lirike, pripadnik grupe beogradskih modernista, prvi glavni urednik poslijeratne Politike, dramaturg i upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta.

1917. Umro francuski slikar, grafičar i vajar Edgar Dega. Smatra se jednim od najboljih crtača u likovnoj umjetnosti. Virtuoznost crtanja najbolje iskazao slikajući ljudsko tijelo u pokretu.

1922. Grčki kralj Konstantin I abdicirao zbog vojnog poraza u ratu s Turskom, dvije godine po povratku na prijesto. Kralj postao 1913, prvi put abdicirao 1917, kada je njegova odluka o neutralnosti Grčke u I svjetskom ratu izazvala nezadovoljstvo u zemlji i među zapadnim saveznicima.

1939. Poslije trodnevnog neprekidnog bombardovanja, Njemci u II svjetskom ratu savladali 19 dana dug otpor Varšavljana i zauzeli grad.

1940. Njemačka, Italija i Japan u Berlinu potpisali desetogodišnji vojni i ekonomski pakt, poznat kao Osovina Berlin-Rim-Tokio.

1947. U Varšavi osnovan Informacioni biro komunističkih i radničkih partija, Informbiro. Savjetodavno i koordinaciono tijelo devet evropskih komunističkih i radničkih partija osnovano na inicijativu SSSR-a, sjedište mu do proljeća 1948. bilo u Beogradu, potom u Bukureštu.

1961. Sijera Leone je primljena u Ujedinjene nacije kao stoti član.

1962. U Jemenu, u vojnom udaru, pukovnik Abdula al Salal oborio monarhiju i proglasio Jemensku Arapsku Republiku. Zbačen posljednji jemenski imam Mohamed Badr, nedjelju dana pošto je naslijedio umrlog oca, imama Ahmada.

1964. Vorenova komisija poslije desetomjesečne istrage saopštila da je Li Harvi Osvald bio jedini atentator na predsjednika SAD Džona Kenedija, 22. novembra 1963. u Dalasu. Prema nekim kasnijim istraživanjima, Osvald, ubijen dva dana po atentatu, nije bio jedini atentator, a prema nekima nije ni učestvovao u atentatu.

1968. Portugalski diktator Antonio de Oliveira Salazar, koji je 1932. zaveo autoritarni režim u Portugalu, povukao se sa mjesta premijera poslije moždanog udara.

1970. Na inicijativu predsjednika Egipta Gamala Abdela Nasera, kralj Jordana Husein i vođa Palestinskog oslobodilačkog pokreta Jaser Arafat u Kairu potpisali sporazum o okončanju građanskog rata u Jordanu.

1990. Iran i Velika Britanija obnovili diplomatske odnose koje je Teheran prekinuo u martu 1989. zbog knjige "Satanski stihovi" britanskog pisca indijskog porijekla Salmana Ruždija. Odnosi podignuti na ambasadorski nivo 1998, kad su iranske vlasti odustale od smrtne kazne Ruždiju.

1996. Snage fundamentalističkog islamskog pokreta Talibana zauzele Kabul, glavni grad Avganistana, i objesile bivšeg šefa države Nadžibulaha.

1998. Obećavši da će riješiti problem masovne nezaposlenosti, lider njemačkih socijaldemokrata Gerhard Šreder pobijedio Helmuta Kola na izborima i postao novi kancelar Njemačke.

2000. Više desetina hiljada ljudi u centru Beograda i oko pola miliona širom Srbije burno pozdravilo proglašenje izborne pobjede Demokratske opozicije Srbije na izborima 24. septembra i odluku lidera opozicije Vojislava Koštunice da ne prihvati drugi krug predsjedničkih izbora koji su najavili sljedbenici Slobodana Miloševića.

2000. U eksploziji gasa u rudniku uglja u južnoj kineskoj provinciji Guidžu poginulo 118 rudara.

2001. Napadač u policijskoj uniformi upao na sjednicu lokalne skupštine švajcarskog kantona Zug i ubio 13, ranio 15 ljudi, potom izvršio samoubistvo.

2002. Istočni Timor postao 191. članica Ujedinjenih nacija.

2006. Haški tribunal osudio bivšeg predsjednika Skupštine Republike Srpske Momčila Krajišnika na 27 godina zatvora za zločine protiv čovječnosti. Krajišnik oslobođen optužbi za genocid i saučesništvo u genocidu.