Vremeplov - 25.septembar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan se dogodilo, pored ostalog:

1842. U Dubrovniku nakon pregovora o miru između Crne Gore i Turske, pregovarači Petar II Petrović i Ali-paša Rizvanbegović su se i pobratimili. Ali, već naredne godine, Ali paša je bio planirao ubistvo Njegoševo u Ostrogu za vrijeme novih pregovora sa Crnogorcima. Zavjera je otkrivena zahvaljujući Radovanu Piperu koji je znao turski jezik.

1870. Donesen Zakon za učitelje Knjaževine Crne Gore, kojim se zabranjuje tjelesno kažnjavanje učenika. Zakon je proširen 1884. dopuštanjem tjelesnog kažnjavanja đaka u slučajevima svađe, tuče ili napadanja slabije djece.

1909. U Lepetanima rođen Luka Tomanović, skluptor. Završio je učiteljsku školu na Cetinju, Akademiju likovnih umjetnosti u Beogradu, a živio i radio u Herceg Novom. Radio je portrete, figuralne kompozicije, život stilizovanih formi u maslinovom i eukaliptuosovom drvetu. Djela: Krivošijski ustanak, Bezmetković, Majka sa djetetom u naručju, Ranjeni vuk... Napravio je i veći broj spomenika i bio dobitnik nagrade AVNOJ-a 1985. i brojnih drugih priznanja.

1912. Kralj Nikola je sa svojom vojskom sa Cetinja krenuo u Prvi balkanski rat.

2007. Svečana prezentacija odlikovanja Republike Crne Gore održana je u Vladinom domu, u sali "Ivan Crnojević", na Cetinju.
Predstavljena crnogorska državna odlikovanja su: Orden Republike Crne Gore, Orden Crnogorske velike zvijezde, Orden za hrabrost, Orden rada, Medalja za hrabrost, Medalja čovjekoljublja i Medalja za zasluge. Njihov izgled utvrđen je početkom 2006.

2008. Najveća svjetska zvijezda pop muzike Madona održala je koncert na plaži Jaz kraj Budve, kome je prisustvovalo oko 70 hiljada posjetilaca iz Crne Gore, regiona i inostranstva. Ovaj ekskluzivni nastup za područje Jugoistočne Evrope, dio je svjetske "Sticky & Sweet" turneje, kojom kontroverzna pjevačica obilježava 25 godina na muzičkoj sceni, 50 godina života, te promoviše novi album "Hard Candy" koji je uveliko hit na svjetskim top listama.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

1555. Sklopljen Augsburški vjerski mir. Mir postigli njemački kralj Ferdinand I i luteranski knezovi. Izjednačena prava luterana, protestanata, i rimokatolika, usvojen zakon o slobodi vjeroispovesti po principu "Čija je zemlja, onoga je i vjera".

1744. Rođen pruski kralj Fridrih Vilhelm II. Tokom vladavine ratovao protiv Francuske Republike, a u drugoj i trećoj podjeli Poljske anektirao velike djelove poljske države.

1789. - Američki kongres usvojio je Povelju slobode kao 12 amandman na Ustav SAD-a. Ovom poveljom građanima se jamči sloboda govora, štampe, okupljanja i ispovijedanja vjere.

1823. Piscu i jezičkom reformatoru Vuku Stefanoviću Karadžiću dodijeljen počasni doktorat Univerziteta u Jeni.

1849. Umro austrijski violinist, dirigent i kompozitor Johan Štraus Stariji. Bečkom valceru dao klasičan oblik i učinio ga popularnim širom Evrope. Komponovao više od 150 valcera, kadrile, marševe i polke.

1866. Rođen američki biolog i genetičar Tomas Hant Morgan, osnivač genetike, dobitnik Nobelove nagrade za medicinu 1933. za otkriće funkcije hromozoma u prenošenju nasljednih svojstava.

1896. Rođen italijanski državnik Alesandro Pertini, predsjednik Italije, najpopularniji italijanski političar poslije II svjetskog rata. Član Socijalističke partije Italije postao 1918, mnoge godine proveo u fašističkim zatvorima, u II svjetskom ratu učestvovao u pokretu otpora, potom bio poslanik i senator.

1897. Rođen srpski pisac Aleksandar Vučo, jedan od osnivača nadrealističkog pokreta u Srbiji između dva svjetska rata, tvorac moderne poezije za djecu. Njegova poema "Podvizi družine Pet petlića" smatra se najznačajnijim djelom srpske dječije poezije poslije Jovana Jovanovića Zmaja. Pisao i filmska scenarija i bavio se filmskom kritikom

1897. - Rođen je Vilijam Fokner, američki romansijer i pripovedač uz Virdžiniju Vulf i Džejmsa Džojsa najznamenitiji predstavnik modernog psihološkog romana ili romana toka svijesti. U ciklusu romana prikazao je društvenu istoriju američkog Juga, degeneraciju i propadanje "starosjedelačke gospoštine" s jedne strane i bezobzirnost "došljaka" s druge strane. Godine 1949. dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

1906. Rođen ruski kompozitor Dmitrij Šostakovič. Prvi među muzičkim umjetnicima sovjetske Rusije stekao međunarodnu slavu. Uspješno spojio rusku tradiciju i modernu zapadnoevropsku muziku i razvio svoj muzički izraz. Napisao monumentalnu V simfoniju, u najtežim danima blokade Lenjingrada u II svjetskom ratu, VII Lenjingradsku simfoniju, оpere "Nos", "Ledi Magbet mcenskog okruga", oratorijum "Šume pjevaju", 24 preludijuma i fuga za klavir, muzika za filmove „Mlada garda"...

1932. Španska pokrajina Katalonija dobila autonomiju, odnosno pravo na zastavu, skupštinu i jezik. Autonomija ukinuta 1939, po dolasku Franka na vlast.

1939. Kako je Versajskim mirom slučajno izostavljena Andora, na današnji dan 20 godina kasnije, Andora i Njemačka potpisale su mirovni ugovor, kojim je za njih i formalno-pravno prestao Prvi svjetski rat.

1943. Sovjetska Crvena armija u II svjetskom ratu oslobodila Smoljensk, jedno od posljednjih značajnih uporišta njemačkih nacističkih snaga na teritoriji SSSR-a.

1956. U upotrebu pušten prvi transatlantski telefonski kabl, postavljen između Obena u Škotskoj i Njufaundlenda u Kanadi.

1959. Razočaran politikom Vlade, jedan budistički monah u Kolombu izvršio atentat na premijera Cejlona Solomona Bandaranaikea, koji je narednog dana podlegao povredama.

1963. Vojska u Dominikanskoj Republici oborila liberalnu vladu Huana Boša Gavinja, formiranu sedam mjeseci ranije, i suspendovala Ustav.

1970. Umro njemački pisac Erih Marija Remark. Proslavio se antiratnim romanom "Na zapadu ništa novo". Njegovi romani bili zabranjeni u nacističkoj Njemačkoj, a on prisiljen da emigrira. Od 1947. godine bio državljanin SAD.

1973. Američki vasionski brod Skajlab 2 spustio se u Pacifik s tri člana posade, koji su proveli 59 dana u orbiti Zemlje.

1981. Sandra Dej O'Konor postala prva žena sudija u istoriji Vrhivnog suda SAD-a.

1988. Florens Grifit Džojner, američka atletičarka, postavila rekord na 100 metara - 10,54 sekundi.

1990. Savjet bezbjednosti Ujedinjenih nacija uveo vazdušni embargo nad Irakom i okupiranim Kuvajtom. Zabranjeni svi letovi sem humanitarnih.

1991. SB UN usvojio rezoluciju o embargu na uvoz oružja Jugoslaviji i pozvao jugoslovenske lidere da prekinu sukobe.

1992. Moskva i Vašington odbacili jedan od posljednjih ostataka Hladnog rata, dozvolivši slobodu putovanja ruskim i novinarima SAD i poslovnim ljudima koji rade u Rusiji, odnosno u SAD, u te zemlje.

1994 Švajcarci na referendumu prihvatili plan Vlade o donošenju zakona protiv .rasizma.

1997. Britanski supersonični automobil u Nevadi postavio svjetski rekord postigavši brzinu od 1.142 kilometra na čas.

2000. Pometeni izbornim porazom jugoslovenskog predsjednika Slobodana Miloševića, visoki funkcioneri odlazećeg režima zatražili od Demokratske opozicije Srbije, čiji je kandidat Vojislav Koštunica nadmoćno dobio izbore dan ranije, da pristane na drugi krug predsjedničkih izborа.

2001. Oficir Armije Bosne i Hercegovine, jedan od komandanata u ratu u BiH, od 1992. do 1995, Sefer Halilović, predao se Međunarodmom sudu za ratne zločine u Hagu. Optužen da je u septembru 1993. učestvovao u masakru više od 60 civila, bosanskih Hrvata