Vremeplov - 16.oktobar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji dan dogodilo se, pored ostalog, sljedeće:

1912. Oslobođeno Berane. Crnogorska vojska od 35.600 vojnika bila je podijeljena u tri operativna odreda: Zetski, Primorski i Istočni. Zadatak prva dva je bio da zauzmu Skadar, dok je Istočni odred upućen prema Sandžaku i Metohiji. Za razliku od pohoda prema Skadru, pohod cmogorske vojske prema Sandžaku i Metohiji bio je munjevit i uspješan. Odmah po prelasku crnogorsko-turske granice oslobođeno je više gradova, među kojima i Berane.

2002. Predsjednica crnogorskog parlamenta Vesna Perović raspisala predsjedničke izbore u Crnoj Gori za 22. decembar.

2006. Skupština Crne Gore postala 147. punopravni član Interparlamentarne Unije. IPU je osnovana 1889. godine kao međunarodna organizacija parlamenata suverenih država sa sjedištem u Ženevi. Danas okuplja predstavnike nacionalnih parlamenata, koji u svom radu razmatraju pitanja od međunarodnog značaja, doprinose unapređenju zaštite ljudskih prava i pomažu u konsolidaciji predstavničkih institucija širom svijeta. Organizacija djeluje u skladu s idejama vodiljama: sloboda, mir u svijetu, jednakost i poštivanje demokratskih načela.

U svijetu se, pored ostalog, dogodilo:

1758. Rođen američki filolog i leksikograf Noa Vebster. 1806. objavio svoj prvi rječnik engleskog jezika "Compendious Dictionary of the English Language", 1828. rječnik koji i sada nosi njegovo ime.

1793. U Parizu je pred oko 300 hiljada ljudi, giljotinirana Marija Antoaneta, francuska kraljica, supruga Luja 16. i kćerka austrijske carice Marije Terezije. Bila je najomraženija žena Francuske revolucije 1789. godine i pripisuje joj se ironična poruka gladnom narodu "kad nemate hljeba, što ne jedete kolače". Presuda joj je izrečena zbog optužbe da je vezama sa bečkim dvorom izdala Francusku.

1813. Počela Bitka naroda kod Lajpciga. Snage VI antinapoleonovske koalicije porazile Napoleonove trupe i prisilile ga da se 19. oktobra povuče preko Rajne.

1846. Prvi put izveden veći operativni zahvat pod narkozom. Američki hirurg Džon Voren upotrijebio etar kao anesteziju pri uklanjanju tumora u Opštoj bolnici Masačusets u Bostonu.

1856. Rođen engleski pisac irskog porijekla Fingal O'Flaerti Vils, poznat kao Oskar Vajld, najizrazitiji zastupnik larpurlartizma u engleskoj književnosti druge polovine XIX vijeka. Njegovo demonstrativno kršenje viktorijanskih društvenih konvencija završilo se dvogodišnjom kaznom zatvora zbog homoseksualizma. Umro u Parizu 1900, u bijedi i nemilosti.

1869. Jedan hotel u Bostonu postao je prva zgrada sa unutrašnjim vodovodom u modernom smislu te riječi.

1886. Rođen izraelski državnik David Ben Gurion, jedan od lidera pokreta za stvaranje jevrejske države, prvi premijer, od 1948. do 1953, i ponovo od 1955. do 1963.

1888. Rođen američki pisac Judžin Gledston O'Nil, tvorac moderne američke drame, prvi dramski pisac iz SAD dobitnik Nobelove nagrade za književnost, 1936.

1908. Rodjen vrhovni vodja Albanije od kraja II svjetskog rata do smrti, 11. aprila 1985. godine, staljinista po ubjedjenju, Enver Hodža.

1923. Osnovana je kompanija "Dizni".

1927. Rođen Ginter Gras, jedan odnajznačajnijih njemačkih književnika XX vijeka. Svjetsku slavu stekao prvim romanom, "Limeni doboš". Oštar polemičar i društveni kritičar.

1945. Osnovana Organizacija Ujedinjenih nacija za hranu i poljoprivredu, FAO, sa osnovnim ciljem da podigne nivo ishrane i poboljšanja životnog standarda. 1979. taj datum ustanovljen kao Svjetski dan hrane.

1946. Na osnovu presude Međunarodnog suda za ratne zločine u Nirnbergu, obješeno 10 njemačkih nacističkih vođa. Među obješenima šef diplomatije Joakim fon Ribentrop i načelnik štaba Vrhovne komande njemačke vojske Vilhelm Kajtel.

1959. Umro Džordž Maršal, šef Generalštaba Vojske SAD u II svjetskom ratu, jedan od inicijatora programa za obnovu poslijeratne Evrope, po njemu nazvanog Maršalov plan. Dobitnik Nobelove nagrade za mir 1953.

1964. Kina izvela prvu probu atomske bombe, postala peta zemlja svijeta koja raspolaže nuklearnim oružjem.

1970. U Stokholmu rodjena Biljana Srbljanović, srpski dramski pisac, veoma angažovana kao protivnik nedemokratskog režima Slobodana Miloševića.

1973. Državni sekretar SAD Henri Kisindžer i sjevernovijetnamski političar Le Duk To dobili Nobelovu nagradu za mir za uspješno okončane mirovne pregovore. To odbio da primi nagradu.

1978. Poljski kardinal Karol Vojtila izabran za 264. poglavara Rimokatoličke crkve kao prvi neitalijanski papa poslije 456 godina. Vojtila potom uzeo ime Jovan Pavle II.

1981. Umro izraelski general i ministar odbrane Moše Dajan, zaslužan za uspjeh u izraelsko-arapskom ratu 1967, kada je Izrael za šest dana osvojio Sinaj, Gazu, Zapadnu obalu i Golansku visoravan.

1982. Umro italijanski operski pjevač Mario del Monako, nazvan tenorom epohe. Zahvaljujući izuzetnom glasu i izvanrednom osjećanju za scenu, stekao popularnost i priznanje kritike.

1984. Crnački anglikanski biskup Johanesburga Dezmond Tutu dobio Nobelovu nagradu za mir kao druga istaknuta ličnost crnačke većine u Južnoj Africi kojoj je dodijeljena ta nagrada. Bivši predsjednik Afričkog nacionalnog kongresa Albert Džon Lutuli dobio tu nagradu 1960.

1996. Na stadionu u glavnom gradu Gvatemale poginulo 78, povrijeđeno više od 100 ljudi, u stampedu poslije pokušaja navijača bez karata da se probiju na tribine, kako bi posmatrali kvalifikacioni meč za Svjetsko fudbalsko prvenstvo.

1998. Pod pritiskom međunarodne zajednice, jedinice Vojske Jugoslavije na Kosovu počele povlačenje u matične garnizone, ali sukobi manjeg intenziteta srpskih snaga bezbjednosti i kosovskih Albanaca nastavljeni.

2002. Jugoslavija preuzela kopredsjedavanje Prvim radnim stolom Pakta za stabilnost Jugoistočne Evrope.

2003. Umro Laslo Pap, mađarski bokser, osvajač tri zlatne olimpijske medalje u srednjoj kategoriji.

2004. Umro Pol Nice, jedan od vodećih zagovornika hladnog rata i "arhitekta nuklearnog zastrašivanja".

2007. Todor Toše Proeski, 26-godišnji makedonski pjevač, poginuo u saobraćajnoj nesreći na autoputu Zagreb - Lipovac na ulazu u Novu Gradišku. Vijest o smrti Toše Proeskog bolno je odjeknula u cijeloj bivšoj Jugoslaviji. Makedonski parlament, Sobranje, po saznanju o tragičnom događaju, prekinuo je rad odavanjem počasti poginulom miljeniku nacije. Toše je jedan od najpopularnijih izvodjača na cijelom Balkanu, čije su mnoge pjesme godinama na vrhu top lista Makedonije, Srbije, Crne Gore, BiH i Hrvatske. Bio je jedan od UNICEF-ovih ambasadora, predstavnik svoje države na pjesmi Evrovizije, dobitnik mnogih nagrada u svojoj i drugim zemljama. Sahranjen je uz najviše državne počasti.