Vremeplov - 12.novembar

U Crnoj Gori i vezano za Crnu Goru, na današnji datum se, pored ostalog, dogodilo:

1913. Na osnovu sporazuma sa Srbijom, poslije Balkanskog rata, Crnoj Gori su pripali zapadni dio Novopazarskog Sandžaka, sa varošima Pljevlja i Bijelo Polje, i Metohija sa varošima Peć i Đakovica. Granica Crne Gore prema Albaniji određena je Londonskim sporazumom, kada su joj pripali Plav i Gusinje.

1920. Rapalski mirovni ugovor, koji je riješio mnoga pitanja oko Jadranske regije, nema nijednu stavku o Crnoj Gori, što potvrđuje da je pitanje njene sudbine za saveznike bilo riješeno. Najzaslužniji za ovakav odnos prema Crnoj Gori bio je Karlo Sforca, italijanski ministar spoljnih poslova i jedan od potpisnika ugovora koji je kao rođak dinastije Karađorđevića, crnogorsko pitanje riješio nagodbom sa beogradskom vladom. Takav odnos prema Crnoj Gori i crnogorskom pitanju isprovocirao je italijansku javnost zbog čega je naredne godine pala italijanska vlada, a Sforca je morao da napusti položaj.

1951. U Nikšiću rođen Niko Martinović, poslanik crnogorskog Parlamenta. Bavi se esejističko-publicističkim radom, književnom i likovnom kritikom. Rođen 12.11.1951. godine u Nikšiću, gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju. Filološki fakultet, grupa svjetska književnost, završio u Beogradu 1975. godine. Dugogodišnji je direktor Centra za kulturu Nikšić. Bavi se esejističko-publicističkim radom, književnom i likovnom kritikom. Objavio je knjigu eseja i studija "Biljezi i značenja" (nagrada "Zaloga" za 1998). Priredio knjigu "Crna Gora - biografski zapisi".

1955. U Zagrebu umro Augustin Tin Ujević, književnik. Studirao je filozofiju u Zagrebu, Beogradu i Parizu. Pjevao je o čovjekovoj sudbini, mističnim oltarima, životnim lutanjima. Slavio je samotinju i smjele uzlete u nepoznato. Pored pjesama pisao je i prozu, kritike, polemike, eseje, studije, feljtone i putopise. Poznata njegova djela su: Lelek Sebra, Kolajna, Nedjela maloljetnih, Dva velika bogumila, Ojađeno zvono, Pjesme, Ljudi za vratima gostionice i druga.......

2000. U Zavodu za obračun i plaćanje Crne Gore zatvoreni su svi dinarski žiro računi čime je Zakon o Centralnoj banci stupio na snagu, a njemačka marka postala je jedino platežno sredstvo u Crnoj Gori.

2001. Viceadmiral JNA u penziji Miodrag Jokić, optužen za ratne zločine na području Dubrovnika 1991, dobrovoljno se predao Međunarodnom sudu za ratne zločine u Hagu. U okviru nagodbe sa Tužilaštvom Jokić je 27. avgusta 2003. priznao krivicu, a 18. marta 2004. osuđen je na sedam godina zatvora.

U svijetu se, na današnji datum, pored ostalog, dogodilo:

1812. Poslije povlačenja iz Moskve, ostaci Napoleonovih trupa pretrpjeli teške gubitke na rijeci Berezini.

1833. Rođen je ruski kompozitor Aleksandar Borodin, poznat i kao hemičar. Bio je pripadnik ruske muzičke grupe "Petorica". Pod uticajem ruskog muzičkog folklora, komponovao je simfonije, simfonijsku skicu "U stepama centralne Azije", gudačke kvartete, operu "Knez Igor"...

1840. Rođen je francuski vajar Ogist Roden, jedan od najvećih umjetnika s kraja 19. i početka 20. vijeka. Njegovo djelo objedinilo je romantičarski duh i moderne težnje i presudno uticalo na evropsko vajarstvo ("Mislilac", "Poljubac", "Balzak", "Građani Kalea", "Vrata pakla", "Vječni idol").

1866. Rođen je kineski revolucionar i državnik Sun Jat Sen, prvi predsjednik Kine nakon zbacivanja dinastije Mandžu 1911. Osnovao je 1905. Saveznu ligu iz koje je nastala politička stranka Koumintang. Nakon njegove smrti 1925. vođstvo stranke preuzelo je desno krilo na čelu sa Čang Kaj Šekom.

1910. Izvedena je prva filmska akrobacija: čovjek iz balona u plamenu skočio je u rijeku Hadson

.

1918. Proglašena je prva austrijska republika, dan poslije kapitulacije Njemačke u Prvom svjetskom ratu i abdikacije cara Karla I.

1927. Lav Bronštajn Trocki, jedan od lidera tzv. lijeve opozicije u partiji, isključen iz Boljševičke partije, Staljin postao neprikosnoven lider SSSR-a. Trocki interniran u Alma Atu, 1929. prognan iz zemlje, 1940. po nalogu Staljina ubijen u Meksiku.

1929. Rodjena Grejs Keli, američka glumica, dobitnica Oskara i kasnije Princeza Grejs od Monaka.

1933. Urađena je prva fotografija čudovišta iz Lok Nesa.

1933. Nacisti su na izborima dobili 93 odsto glasova u Njemačkoj.

1942. Britanska VIII armija generala Bernarda Montgomerija u II svjetskom ratu zauzela Tobruk u Libiji i zarobila najmanje 30.000 njemačkih i italijanskih vojnika.

1944. U fjordu Tromzo na sjeveru Norveške saveznici u II svjetskom ratu potopili Tirpic, posljednji veliki ratni brod nacističke Njemačke.

1948. Japanski sud za ratne zločine osudio je na smrt bivšeg premijera, generala Hideki Tođoa (Tojo) i još šest japanskih vođa u Drugom svjetskom ratu.

1952. Umro Aleksandar Lifka, osnivač prvog bioskopa u Jugoslaviji.

1969. Ruski pisac Aleksandar Solženjicin izbačen je iz Saveza sovjetskih pisaca zbog žestokih kritika staljinizma u romanu "U prvom krugu". Ukazom Vrhovnog sovjeta, najčuveniji sovjetski disident je 1974. protjeran iz SSSR.

1970. U snažnom ciklonu i visokim talasima u Istočnom Pakistanu (Bangladeš) život je izgubilo najmanje 200.000 ljudi.

1974. Južna Afrika je suspendovana iz Generalne skupštine UN zbog politike aparthejda.

1977. Ingrid Šubert, jedna od osnivačica i liderki zapadnonjemačke ljevičarske terorističke organizacije Bader-Majnhof, izvršila samoubistvo u zatvorskoj ćeliji.

1981. Američki spejs-šatl Kolumbija drugi put poletio u orbitu oko Zemlje, postavši prva svemirska letjelica koja je upotrijebljena drugi put.

1989. Umrla je španska revolucionarka Dolores Ibaruri, legendarna La Pasionarija. Čuvene su njene riječi "No pasaran", "Neće proći", parola pod kojom su republikanci u Španskom građanskom ratu branili Madrid od fašista. Poslije pada Republike provela je 38 godina u inostranstvu, najviše u SSSR. Vratila se u Španiju 1977. i postala član parlamenta.

1991. Stupile su na snagu ekonomske sankcije Evropske zajednice protiv Srbije i Crne Gore.

1995. Potpisan je Erdutski sporazum kojim se teritorija Sremsko-baranjske oblasti (dio samoproklamovane Republike Srpske Krajine) utvrđuje kao dio Republike Hrvatske. Sporazumom je predviđen jednogodišnji period pod međunarodnom upravom.

2001. U udesu aviona erbas-300, koji je pao na kuće odmah po polijetanju sa njujorškog aerodroma Džon F. Kenedi, poginulo svih 260 putnika i pet osoba na tlu.

2004. Za predsjednika Rumunije izabran je gradonačelnik Bukurešta Trajan Basesku, koji je bio kandidat opozicione Alijanse Nacionalne liberalne stranke (PNL) i Demokratske stranke.